POWAŻNE ROZWAŻANIE

Wszystko to razem sprawia, że do dzieł historycznych powstałych w XIX w. musimy odnosić się ze specjalną ostrożnością i odpowiednio oceniać autory­tet i dzieł, i pisarzy. Rzecz jasna nie oznacza to, by dzieła te były bez war­tości i to niejednokrotnie poważnej, a tym bardziej, by sądy wypowiadane przez tych pisarzy nie zasługiwały na poważne rozważenie. Drugą rzeczą, którą przy rozważaniu autorytetu swych poprzedników historyk musi brać pod uwagę, to ich społeczne czy też ideologiczne uwarunkowanie. Fakt przynależności historyka do jakiejś grupy społecznej, do określonego kierunku politycznego zmusza do ostrożnego traktowania jego poglądów, chwilami nawet wymaga krytycznego ustosunkowania się do przedstawianych przez niego faktów, wystarczy bowiem pominąć okolicz­ności danego faktu, by go postawić w innym nieco oświetleniu.