KORZYSTAJĄC Z KOMPENDIÓW

Korzystając zatem z wielkich kompendiów, obszernych dziejów poszczegól­nych narodów i epok, historyk w większym stopniu niż przy wykorzystywa­niu opracowań monograficznych musi zdobyć się na krytycyzm i ostroż­ność. Tak więc przed każdym historykiem staje trudne zadanie. Musi zdawać sobie sprawę z tego, że bez uznania pewnych autorytetów naukowych historia jako nauka istnieć nie może. Musi rozumieć ponadto, że krytyczne ustosunkowanie się do tego, co zastane w dziedzinie nauki, kontrolowanie ustaleń faktycznych, rozsądne przeciwstawianie się ocenom choćby najwięk­szych autorytetów jest warunkiem rozwoju i postępu nauki historycznej, tak jak wszystkich nauk. Musi pamiętać, że inaczej należy odnosić się do ustaleń poważnego historyka, zawartych w jego źródłowych pracach, inaczej zaś, gdy chodzi o jego syntezy — z konieczności mniej pewne, mniej dokładne, gdy chodzi o fakty historyczne.