Realizacja strategii gospodarczej

Dotychczasowe doświadczenie potwierdza wyjściowe założenie: komplek­sowa realizacja Strategii nie była i nie jest możliwa bez zasadniczej reformy centrum gospodarczego rządu. Problemowa i funkcjonalna konstrukcja tego programu stoi w wyraźnej sprzeczności z resortowo-branżowym podejściem prezentowanym przez poszczególne ministerstwa. Centrum decyzyjne rządu powinno zostać zorganizowane w sposób podporządkowany głównej linii jego działań społeczno-gospodarczych. Istniejący – i będący w znacznej mierze spadkiem po gospodarce nakazowej – układ ministerstw i urzędów centralnych zdecydowanie nie odpowiada temu warunkowi. Fakt iż na początku wdrażania Strategii nie przeprowadzono reformy centrum przez cały czas powodował nie tylko hamowanie niezbędnych zmian systemowych, ale także podporządkowywanie ich branżowo-resortowym interesom, co było szczególnie widoczne w przypadku komercjalizacji przedsiębiorstw pań­stwowych.
W kilku przypadkach zapisy Strategii dla Polski nie zostały właściwie odczytane. Przyjęty z dużymi nadziejami i zadowoleniem program węzłowy „inwestowanie w kapitał ludzki” jest rozumiany w sposób uproszczony. Wiele grup uważa, że oznacza on zobowiązanie rządu do natychmiastowego zwiększenia wydatków budżetu państwa na tzw. sferę budżetową. W istocie natomiast chodziło o takie szeroko rozumiane zmiany systemowe, które stworzyłyby silne bodźce do wzrostu nakładów na naukę, edukację i kulturę przez podmioty gospodarcze, choć także gospodarstwa domowe, samorządy lokalne, fundacje, organizacje społeczne itp. Natomiast środki budżetu państwa powinny być w głównej mierze przeznaczone na reformowanie poszczególnych dziedzin świadczących usługi pomnażające kapitał ludzki, czyli wiedzę, kwalifikację i umiejętności. Było jednak od początku jasne, że nie będzie to możliwe bez stopniowego ograniczania wydatków sztywnych budżetu, do czego kluczem jest reforma systemu zabezpieczenia społecznego. Tej z kolei nie udało sie rozpocząć z powodu znaczących rozbieżności stanowisk w samym rządzie i obaw kierownictw obu partii koalicyjnych. Z kolei ich stałe naciski na wzrost wydatków budżetowych systematycznie utrudniają wypełnianie zasadniczego warunku powodzenia Strategii, jakim jest konsekwentne obniżanie poziomu inflacji, w warunkach pełnej liberaliza­cji cen.
Realizacja Strategii dla Polski, tak samo jak w przypadku każdego innego programu gospodarczego wymaga politycznego wsparcia i elementarnej stabilizacji politycznej. Politycy nie mogą domagać się reform, a jednocześnie swoim działaniem systematycznie je utrudniać. W ten sposób jeżeli nawet sami wygrywają, to przegrywa gospodarka i społeczeństwo. Największe zagrożenie dla dynamicznie rozwijającej się polskiej gospodarki stanowi swoistego rodzaju gra w „dwa ognie”. Z jednej strony politycy – i opozycyjni i koalicyjni – często utrudniają wprowadzanie niezbędnych reform i ustana­wianie nowych rozwiązań systemowych, z drugiej zaś gospodarkę des­tabilizują protesty społeczne wynikające pośrednio z braku tych reform. Zarazem niektórzy politycy – czego jaskrawym przykładem było postępowanie prezydenta Wałęsy – patronują tym protestom i uzasadniają nimi swe destrukcyjne działania.
Realizacja strategii gospodarczej nie jest przedsięwzięciem polegającym na opracowaniu dokumentu programowego i uzyskaniu dla niego odpowiedniej akceptacji. O jej powodzeniu rostrzyga szereg elementów, takich jak: jakość koncepcji, sprawność i umiejętności zespołu wdrażającego program, zaplecze i wola polityczna, dobre instrumenty i odpowiednie środki realizacji oraz społeczne przyzwolenie. W przypadku Strategii dla Polski wymienione warunki zostały spełnione w stopniu wystarczającym, aby program był wdrażany z powodzeniem. Pozostaje jednak wątpliwość czy to wystarczy, aby program zrealizować w pełni i zapewnić polskiej gospodarce trwały wzrost i konkurencyjność na miarę Unii Europejskiej.